ارزیابی کمّی فرسایش آبی خاک با مدل EPM (مطالعة موردی: حوضة آبخیز بدرانلو)

فرسایش خاک از مشکلات زیست‌محیطی موجود در استان خراسان شمالی و حوضة آبخیز بدرانلوست. بررسی‌ها نشان می‌دهد سالیانه حدود 461574 تن خاک از زمین‌های حاصلخیز لُسی حوضة بدرانلو فرسایش می‌یابد که به کاهش حاصلخیزی خاک و انباشت رسوبات منجر شده و رسوبات حاصل از فرسایش موجب کاهش عمر مفید سدها و سازه‌های آبی بخش پایاب حوضه می‌شود. در این پژوهش که با هدف ارزیابی کمّی فرسایش آبی در حوضة بدرانلو انجام شده، از روش تجربی پتانسیل فرسایش([1]EPM ) استفاده شده است. در پژوهش حاضر ضمن ارزیابی کمّی فرسایش آبی خاک، مقدار رسوب ویژه برای زیرحوضه‌ها و کل حوضة آبخیز بدرانلو در نرم‌افزار ILWIS 3.3 محاسبه و نقشة مقدار رسوب ویژة حوضه (GSp) تهیه شد؛ سپس ضمن تحلیل فرسایش زمین‌شناسی و فرسایش تشدیدی در آنالیز آماری و بررسی نقش عوامل توپوگرافی در شدت فرسایش خاک، از روش ANOVA در نرم‌افزار SPSS استفاده شد. نتایج به‌دست‌آمده وضعیت نگران‌کنندة ناپایداری بوم‌شناختی را در سطح حوضه گوشزد کرده است؛ به گونه‌ای که میانگین سالیانة فرسایش آبی خاک در حوضه حدود 73/23 تن در هکتار است. در بین زیرحوضه‌ها، زیرحوضة 4 واقع در مرکز حوضه با سالیانه حدود 89/63 تن در هکتار بیشترین میزان فرسایش خاک را دارد. فرسایش شیاری و توده‌ای، فرسایش آبی متداول در سطح حوضه است. علاوه بر شرایط لیتولوژی و تغییر کاربری اراضی، در بین عوامل توپوگرافی، شیب و جهت شیب با توجه به همبستگی زیاد بیشترین تأثیر را در شدت فرسایش خاک حوضه دارند. [1] Erosion Potential Method